Students and Teachers Forum

समस्त शब्दहरू: स्रोतसाधन, वनजङ्गल, नदीनाला, जडीबुटी, .....

समस्त शब्द                                        विग्रह आशातीत             .....

विग्रह                                        समस्त शब्द मनलाई मोहक          .....

समस्त शब्द                         विग्रह आजभोलि                       आज .....

5. दिइएको कथांश अध्ययन गरी सोधिएका प्रश्नको उत्तर लेख्नुहोस्ः
एक आइतबार तिनी एउटा दैनिक अखबार पढ्दै थिइन् । धेरै दिनदेखि तिनको हृदय भारी थियो, दाम्पत्यभारले । कोरियाको युद्ध, तिब्बतमा भएको आक्रमण, नेपालको जनक्रान्ति, रुस र अमेरिकाको मतभेद, विश्वमा कतै शान्ति छैन । यो विश्वयुद्धले घर घर अशान्तिको आगो सल्काइसक्यो । केटाकेटी युद्धकै खेल खेल्छन् । खेलमा कोही कप्तान हुने, कोही कर्णेल हुने अभिनय गर्छन् । यस्तो विश्वको अशान्त वातावरणमा छोरो कसरी बढ्ला ? तिनी यस्तै कुरा गमिरहन्थिन् । आफ्ना पतिसँग पनि तिनी यस्तो विषय लिएर कुरा गर्थिन् । दुवै पतिपत्नी छोरालाई यस्तै सम्पर्कदेखि अलग्ग राख्ने कोसिस गर्थे । सुत्ने कोठामा उनीहरूले बुद्धवाणी, गान्धीवाणी जस्ता धेरै शान्तिका सन्देश नेपालीमा लेखेर टाँगेका थिए । नरेशलाई युद्धवीर होइन, शान्तिवीर बनाउने उनीहरूको स्वप्न थियो ।
प्रश्नहरू
(क) पार्वतीको हृदय किन भारी थियो ?
(ख) युद्धका घटनाले बाल मस्तिष्कमा कस्तो प्रभाव पार्न सक्छ ?
(ग) नरेशका आमाबुबाले छोरालाई कुन कुराबाट अलग राख्न खोजेका थिए ?
(घ) पार्वतीले छोरालाई शान्तिवीर बनाउन कस्तो प्रयास गरिन् ?

.....

.....

.....

डाँडाघरे रामलालका छोरा विदेशबाट घर आए । छोरो धेरैपछि घर आएकोमा रामलाल अत्यन्तै खुसी छन् । .....

.....

'कालजित र अजङ्गको राक्षस' कथाका मुख्य मुख्य घट्ना निम्न हुन् :- क) घाँसदाउरा गर्न गएकी .....

सानो व्यक्तिको बुद्धि र पुरुषार्थले गाउँमा शान्ति ल्याउन सफल भयो भन्ने भनाइको आशय कठिन कार्य .....

(क) राक्षसले गाउँलेलाई मारेर डर देखाएर दुःख दिएको रहेछ । राक्षस पहिले जङ्गलै बस्थ्यो ऊ जङ्गलमा .....

-एकदिन त्यस गाउँमा ठूलो आपत आइलागेछ । कुरो के भएछ भने त्यस दिन पनि दशबाह्र जना महिला सधैँ जस्तो .....

प्रस्तुत हरफ कक्षा नौंको नेपाली पाठ्यपुस्तकको 'कालजित र अजङ्गको राक्षस' शीर्षकको कथाबाट .....

15. दिइएको अनुच्छेद पढ्नुहोस् र सोधिएको प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :
नेपाल ऐतिहासिक हिसावले प्रचीन मुलुक मानिन्छ । त्यसैले विश्व इतिहासमा नेपालको छुट्टै पहिचान र विशिष्ट स्थान रहेको छ । नेपाल धार्मिक पर्यटनका दृष्टिकोणले विश्वमा सगरमाथा जत्तिकै उच्च र शान्तिका अग्रदूत गौतम बुद्ध शान्त र स्थिर अवस्थामा छ । समयको परिवर्तनसँगै कैयौं कुरामा फेरबदल पनि आएको छ । प्रसिद्ध हिन्दु मन्दिर पशुपतिनाथ र बौद्धको आँखाका नानीका रूपमा रहेको लुम्बिनीका अतिरिक्त अन्य कैयौँ धार्मिक स्थलले नेपालको गौरव बढाएका छन् । भारतको रामेश्वर, बद्रीनाथ, द्वारका र जगन्नाथलाई चारधाम मानिन्छ । यीभन्दा उत्कृष्ट धामको नेपालमा कुनै कमी छैन । साविकमा भारतमा लाग्ने गरेको कुम्भ मेला नेपालको चतराधाममा पनि उत्तिकै धुमधामसँग लाग्ने गरेको छ । एक पटकको मेला भर्न करिब डेढ करोड मानिस पुग्ने गरेका छन् । कैयौं नेपाली भारतको केदारनाथ दर्शन गर्न पुग्छन् तर त्यसको शिर भाग भक्तपुरमा रहेको डोलेश्वर महादेव हो भन्ने जानकारी क्रमशः बढ्दै गएको छ । यस्ता सूचनालाई व्यापक रूपमा प्रचारप्रसार गरी धार्मिक पर्यटकको सङ्ख्या बृद्धि गर्न आवश्यक पूर्वाधार र रणनीति तर्जुमा गर्नु आवश्यक छ ।

(क) उत्तर दिनुहोस् :
(अ) धार्मिक पर्यटनका दृष्टिकोणले विश्व इतिहासमा नेपालको कस्तो पहिचान
छ ?
(आ) कुन कुन धार्मिक स्थालले नेपालको गौरव बढाएका छन् ?
(इ) कुम्भमेला नेपालको कुन स्थानमा लाग्ने गरेको छ ? 
ई ) धार्मिक पर्यटकको सङ्ख्या बृद्धि कसरी गर्न सकिन्छ ?

(ख)  भाषा संरचना पहिचान गर्नुहोस् :
(अ) 'धार्मिक' र 'पर्यटन' शब्दलाई वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् । 
(आ) अनुच्छेदको 'त्यसैले विश्व इतिहासमा नेपालको छुट्टै पहिचान र विशिष्ट स्थान रहेको छ।' वाक्यलाई भविष्यत् कालमा परिवर्तन गर्नुहोस् ।
(इ) अनुच्छेदको 'एक पटकको मेला भर्न करिब डेढ करोड मानिस पुग्ने गरेका छन् ।'
 वाक्यलाई अज्ञात पक्षमा परिवर्तन गर्नुहोस् ।
(ई) अनुच्छेदबाट 'ब' र 'व' लागी बनेको तीन तनिओटा शब्द पहिचान गरी लेख्नुहोस् ।


 

(क) उत्तर दिनुहोस् : (अ) धार्मिक पर्यटनका दृष्टिकोणले विश्व इतिहासमा नेपाल सगरमाथाको शिरभै .....

(क) यो भनाइ राक्षसले गाउँलेहरूलाई भनेको हो । (ख) सभामा एउटा गाउँलेले अरू गाउँलेहरूलाई भनेको हो .....

(क) पाठका घटनाहरू गाउँमा, जङ्गलमा, कालजितको घरमा घटेका हुन् । महिलालाई समातेको घटना जङ्गलको हो .....

18. दिइएको कथांश मौन पठन गरी सोधिएका प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :
एक दिन त्यस गाउँमा ठुलो आपत् आइलागेछ । कुरो के भएछ भने त्यस दिन पनि दशबाह्र जना महिला सधैं जस्तो घाँसदाउरा लिन भनेर वनमा गएका रहेछन् । धेरै टाढा गएर घाँसदाउरा गर्दाखेरी उनीहरू यताउता छरिएछन अनि घाँसदाउराका आआफ्ना भारी तयार गर्दै रहेछन् । यत्तिकैमा एउटी महिलालाई एउटा अजङ्गको राक्षसले देखेछ र तिनलाई समातेर खाने सुर कसेछ । ती महिलाले चिच्याएर हारगुहार गरिछन् । वरपरका सबै महिला त्यहाँ जम्मा भएछन् । आम्मै नि ! त्यस डरलाग्दो राक्षसले ती महिलालाई आफ्ना लामा लामा नङ्ग्राले चिथोर्दै पो रहेछ । अरू महिलाले राक्षसका अगाडि केही गर्ने हिम्मत गरेनछन् । सबै डराएर रुँदै कराउँदै गाउँमा गुहार माग्न गएछन् । घाँसदाउरा गर्न वनमा गएका महिला कराउँदै गुहार माग्दै गाउंमा आएको देखेपछि सबै गाउंले जम्मा भएछन् । वनमा भएको उपद्रोका बारेमा जानकारी लिएछन् ।

प्रश्नहरू:
(क) महिला वनमा किन गएका रहेछन् ?
(ख) एउटी महिलालाई देखेपछि राक्षसले कस्तो सुर कसेछ ?
(ग) महिला कराउँदै गुहार माग्दै गाउँमा जानुको कारण के हो ? 
(घ) राक्षसका अगाडि महिलाले केही गर्ने हिम्मत किन गरेनछन् ?

 

(क) महिला वनमा घाँसदाउरा लिन गएका रहेछन् । (ख) एउटी महिलालाई देखेपछि राक्षसले खाने सुर कसेछ । (ग) .....

(क) कालजित कथाका मुख्य दुईजना पात्रहरू राक्षस र कालजित हुन् । (ख) कथाको तेस्रो अनुच्छेदमा .....

(क) ठूलो हुने लक्षण सानैमा देखा पर्नु । (ख) अयोग्य व्यक्तिका हातमा बहुमूल्य वस्तु वा पद । (ग) .....

रामका बुबा आमा गाउँमा बस्नुहुन्छ । उहाँहरू गाउँमै खेती किसानी गर्नुहुन्छ । उहाँहरू असल .....

टाप कस्नु : काम बिगारेकाले राजु बुबालाई देखेर टाप कस्यो । सातोपुत्लो जानु : बाटामा ठूलो सर्प .....

रामनाथ र आनन्दीले सन्तानबाट बुढेसकालमा सहारा बन्लान् । बृद्ध अवस्थामा आफैँसँग बस्लान् भन्ने .....

24. दिइएको अनुच्छेद पढ्नुहोस् र सोधिएको प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :
योगको सुरुवात करोडौँ वर्ष पहिले पूर्वीय ऋषिमुनिहरूले गरेका थिए। योग एउटा पूर्ण विज्ञान हो । एक महत्त्वपूर्ण जीवन शैली हो र पूर्ण चिकित्सा पद्धति पनि हो । योग लोकप्रिय हुनुको रहस्य यो कुनै लिङ्ग, जाति, वर्ग, सम्प्रदाय, क्षेत्र एवम् भाषाका भेदसँग आवद्ध नुहनु हो । योगलाई व्यवहारमा अवलम्बन गरेर साधक, अभ्यासी, ब्रह्मचारी, गृहस्थी लाभान्वित हुन सक्छन् । योग व्यक्तिको व्यक्तित्त्व उत्थान र निर्माणमा मात्र नभई परिवार, समाज राष्ट्र र विश्वको चौतर्फी विकासमा उपयोगी सिद्ध भएको छ । आधुनिक मानव समाज जो तनाव् अशान्ति, आतङ्कवाद, अभाव एवम् अज्ञानको शिकार भएको छ त्यसको समाधान केवल योगसँग छ । योग मनुष्यलाई सकारात्मक चिन्तको पथमा ल्याउने महत्त्वपूर्ण विद्या हो । महर्षि पतञ्जलिले यसलाई अष्टाङ्ग योगका रूपमा सङ्गठित गरी अभ्यासमा ल्याएका थिए । योगको अन्तिम लक्ष्य भनेको मानव कल्याण नै हो । योगको अनुसरणबाट मात्र स्वस्थ व्यक्ति र सुखी समाजको निर्माण सम्भव छ ।
(क) उत्तर दिनुहोस् :
(अ) योगको सुरुआत कसले गरेका थिए ?
(आ) योग लोकप्रिय हुनाको कारण के हो ?
(इ) योगलाई किन महत्त्वपूर्ण विद्या भनिएको हो ?
(ई) योगबाट मानिस कसरी लाभान्वित हन सक्छन् ?


(ख) भाषा संरचना पहिचान गर्नुहोस् :
(अ) 'अष्टाङ्ग' र 'कल्याण' शब्दको अर्थ शब्दकोशबाट खोजेर लेख्नुहोस् ।
(आ) अनुच्छेदको 'योगको सुरुआत करोडौं वर्ष पहिले पूर्वीय ऋषिमुनिहरूले
'गरेका थिए ।' वाक्यलाई प्रेरणार्थक वाक्य बनाउनुहोस् ।
(इ) माथिका अनुच्छेदमा कुन कुन लेख्य चिह्न प्रयोग भएका छन् ।
(ई)  'योग लोकप्रिय हुनुको रहस्य यो कुनै लिङ्ग जाति, वर्ग, सम्प्रदाय, क्षेत्र एवम् भाषाका भेदसँग नहुनु हो ।' वाक्यका पदलाई आवश्यक स्थानमा पदयोग गर्नुहोस् ।
 

(क) उत्तर दिनुहोस् : (अ) योगको सुरुआत करोडौं वर्ष पहिले पूर्वीय ऋषि पतञ्जलिले गरेका थिए । (आ) योग .....

25. ‘समय पीडा' कथाका आधारमा दिइएका घटनाको क्रम मिलाउनुहोस् :
(क) समयको पदचापलाई पछ्याउनै पर्ने बुझी चित्त बुझाउनु,
(ख) आनन्दी रातको दश बजुन्जेल घरको काममै व्यस्त रहनु,
(ग) कान्छो छोरो पढ्नका लागि अमेरिकातिर लाग्नु,
(घ) छोराहरूले आफ्नो व्यवसायमा ध्यान नदिएकामा रामनाथलाई दिक्क लाग्नु,
 (ङ) नातिनी बिरामी परेको खबरले आनन्दीलाई दिनभर काम गर्न मन नलाग्नु,
 (च) बिछ्यौनामा ढले पनि छोराहरूकै चिन्ताले अबेरसम्म निदाउन नसक्नु,
 (छ) जेठो छोरो परिवारसहित अस्ट्रेलियातर्फ लाग्नु,
(ज) सानो छोरोले पढाइ सकेपछि विदेशमै बिहे गरेर बस्ने कुरा गर्नु,
(झ) विदेशको मोहले छोराहरू आफूबाट टाढिएकोमा दुःख मान्नु,

 

क) आनन्दी रातको दश बजुन्जेल घरको काममै व्यस्त रहनु, ख) बिछयौनामा ढलेपछि छोराहरूकै चिन्ताले .....

(क) रामनाथले आनन्दीसँग भनेका हुन् । (ख) जेठो छोराले आमासँग भनेका हुन् । (ग) रामनाथले आनन्दीसँग .....

27. दिइएको अनुच्छेद पढी सोधिएका प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :
दिनभरि आनन्दीलाई केही काम गर्न मन लागेन । घरी घरी उनका दृष्टि कोठामा झुन्ड्याइएको छोराबुहारी र नातिनातिनीको तस्विरमा गई अल्झिरह्यो। उकुसमुकुसमै उनले दिन बिताइन् । साँझ रामनाथ आउनासाथ उनलाई बरन्डामा झोक्रिएर बसिरहेको देखी रामनाथले भने, “भर्खरै ठूलोबाबुको फोन आएको थियो अफिसमा । नातिनीलाई अलि सन्चो भएको छ रे । अस्ट्रेलिया जस्तो विकसित देशमा राम्रो औषधोपचार भइहाल्छ नि, बिनासित्ती कति चिन्ता गर्छयौँ ?" रामनाथले पत्नीलाई
चिन्ताबाट मुक्त गर्नका लागि उनको पिठिउँ थपथपाए ।
प्रश्नहरू : 
(क) अनुच्छेबका आधारमा आनन्दीको स्वभाव वर्णन गर्नुहोस् ।
(ख) रामनाथले पत्नीलाई विश्वास दिलाउने आधार के थियो ?
 

(क) आनन्दी एक कुशल गृहिणी हुन् । उनी घरपरिवार र छोराछोरीप्रति सजग देखिन्छिन् । श्रीमान् र .....

28. दिइएको कथांशको मौन पठन गरी सोधिएका प्रश्नको उत्तर लेख्नुहोस् :
पत्नीको पीडाले विह्वल मनलाई सान्त्वना दिन रामनाथले भन्ने गर्छन्, "छोराछोरीहरू चराचुरुङ्गीका बचेरा जस्तै हुन् । चराचुरुङ्गीका बचेरा पखेटा लागेपछि उडेर बसाई सर्छन् ।
मान्छेका बच्चा पनि गोडा लागेपछि आमाबुबाको काख छोडी गाँस, बास, कपासका लागि यताउति बसाइँ सर्छन् र आमाबुबाबाट टाढा हुन्छन् । यो प्रकृतिको नियम नै हो । हाम्रा मात्र होइन, अहिले त घर घरमा यहि स्थिति छ । सन्तान विदेसिने क्रम बढ्दो छ। तसर्थ तिमीले मुटुमा घाउ नपार । म छँदै छु नि तिम्रो साथमा । अन्त्यमा बुढाका लागि बुढी, बुढीका लागि बुढा, यही नै शाश्वत सत्य हो ।” 

(क) 'छोराछोरी चराचुरुङ्गीका बचेरा जस्तै हुन्' भन्नुको आशय के हो ?
(ख) अनुच्छेदमा के कुरालाई प्रकृतिको नियम भनिएको छ ?
(ग) रामनाथले कुन कुरालाई शाश्वत सत्य भनेका छन् ?
(घ) रामनाथले पत्नीलाई सान्त्वना दिनुपर्नाको कारण के देखिन्छ ?
 

(क) चराचुरुङ्गीका बचेराहरू पखेटा लागेपछि बसाइ सर्छन । गुँडबाट उडेर अन्यत्रै जान्छन् । .....

(क) पाठको तेस्रो अनुच्छेद चौध वाक्य र एक सय अठहत्तर शब्द सङ्ख्याले बनेको छ । (ख) कथाको अन्त्य .....

फटाफट - हरि फटाफट हिडेर घर गयो । प्याट्ट - भाइले बहिनीलाई प्याट्ट पिट्यो । धुरुधुरु - भाइले .....

यावत् - कुनै विषय वा वस्तुको निश्चित रेखासम्म, जहाँसम्म शून्य - गुदी वा सारवस्तु केही पनि नभएको, .....

घुँडा टेक्नु - भएपनि बाबुआमाले सन्तानको रहरका लागि घुँडा टेक्नुपर्छ ।  मुटुमा चिरा पर्नु - .....

मणि हराएको सर्प                 मूल्यवान वस्तु गुमाएको अवस्था सुगारटाइ             .....

म दसैं विदामा रामधुनी मन्दिर घुम्न गएको थिएँ । रामधुनी मन्दिर रामधुनी नगरपालिकामा अवस्थित छ । .....

प्रकृतिबाट उत्पन्न सुन्दरता नै प्राकृतिक सुन्दरता हो । हिमाल पहाड तराईका नदीनाला, वनजङ्गल .....

.....

.....

.....

ओहो ! धुल्पुरे गाउँमा त विजुली पुगिसकेछ । पोहोरसम्म अँध्यारोमा रात काट्ने त्यहाँका मानिसलाई .....

दिइएको अनुच्छेदमा प्रश्नवाचक ( ? ), अल्पविराम (; ), उद्धरण (" ") पूर्णविराम ( । ), उद्गार ( ! ) चिन्हको .....

विद्यालयमा हरेक हप्ताको शुक्रबार शिक्षकले कक्षामा कुनै न कुनै प्रतियोगिता सञ्चालन गर्न .....

गीता सदिच्छालाई गीत गाउन लाउँछिन् । गीता उनलाई कक्षामा कविता पनि सुनाउन लगाउँछिन् । गीता उनका .....

क) पाँच वर्षदेखि लगातार उनलाई पाँच बजे ओछ्यान छोडाउँछन् । ख)रमानाथ उनलाई छोराहरूकै चिन्तामा .....

(क) रमानाथ खुब हाँस्छन् - सामान्यार्थक (ख) भैरवनाथ चुट्किला सुनाएर रामनाथलाई हँसाउँछन् - .....

एक दिन गर, हिड्, बस, डुल जस्ता सामान्य धातु घुम्न भनी हिंडेछन् । उनीहरू प्रेरण नगर भन्ने सहरमा .....

सहरमा ज्ञान सिप र सभ्यता सिकेर गाउँ फर्कने र गाउँको सेवा गर्ने आशय मलाई उचित लाग्यो । गाउँले .....

(क)गाउँले आफ्ना सन्तान सहरमा पढिलेखी सिप सिकेर गाउँमै फर्केलान र गाउँलाई सिंगार्लान् भन्ने आश .....

48. दिइएको सन्दर्भ पढ्नुहोस् र तोकिएको कार्य गर्नुहोस् :
विक्रान्तले लागुपदार्थको सेवन गर्न छोडेको आज दुई वर्ष पुग्यो । त्यस बेला लागुऔषधका कारण उनको स्वास्थ्य निकै कमजोर भएको थियो । कुलतका कारण कलेज नगई दिनभर झोक्राएर बसिरहने, घरमा सबैसँग झर्केर कुरा गर्ने, आमाबुबाले दिएको पैसाले नपुग्दा चोर्नसमेत पछि नपर्ने जस्तो अवस्थामा पुगेका थिए । नवजीवन सुधारगृहका कारण दुई वर्षमा उनको जीवनमा ठूलो परिवर्तन आएको छ । उनमा कुलत छुटेको छ । उनले जीवनको महत्त्व बुझ्न थालेका छन् । आज उनी अरू युवाको भविष्य बचाउनका लागि तल्लीन छन् । अहिले उनी लागुऔषध सेवनका विरुद्ध जनचेतना जगाउने काममा देशका विभिन्न ठाउमा पुगेर कार्यक्रम गरिरहेका छन् । यस कार्यबाट उनलाई प्रशंसा मिलेको छ । जीवनमा केही गर्न सक्छु भन्ने आशा पलाएको छ । जीवनबाट विचलित र निराशाको बालदलले छोपिसकेका युवालाई उनी बिगतको आफ्नो तितो अनुभव सुनाउदै कुलत त्यागेर सत्मार्गमा लाग्न प्रेरणा प्रदान गरिरहेका छन् । कुलत त्यागेर सत्मार्गमा लागेका कुनै व्यक्तिलाई आफ्नो भविष्य सुन्दर बनाउन प्रोत्साहित गर्दै कक्षामा मन्तव्य प्रस्तुत गर्नुहोस् ।

कुलत खराब बानी हो। कुलतले मानिसलाई विकृतितर्फ लैजान्छ । कुलतमा लागेका मानिसको विवेक हराउँछ । .....

पढाइ सकेर विवाह पनि विदेशमै गरी घरजम गर्ने सानो छोराको विचारप्रति म असहमत प्रकट गर्दछु । पढ्न .....

प्रस्तुत गद्यांश कक्षा ९ को नेपाली पाठ्यपुस्तक अन्तर्गत पर्ने 'समय पीडा' शीर्षकको कथाबाट .....