Students and Teachers Forum

1. सहरमा पढाइ सकेर गाउँ फर्की समाजसेवामा लाग्नुभएका दाजुसँग गाउँमा हुँदै गरेका विकासका बारेमा जिज्ञासा राखी चिठी लेख्नुहोस् ।

                                                                      .....

2. साथीसँग छलफल गरी शब्दको सुरु, बिच र अन्तिममा दीर्घ ऊकार भएका पाँच पाँचओटा शब्द लेख्नुहोस् ।

सुरुमा दीर्घ ऊकार (ू) लागेका शब्दहरू : पूर्णतः, पूर्व, कूल, सूल, भूमि बिचमा दीर्घ ऊकार (ू) लागेका .....

3. दिइएको अनुच्छेदमा सुरु, बिच र अन्तिममा दीर्घ ऊकार ( ू) प्रयोग भएका शब्द पहिचान गर्नुहोस् :
पूर्णमाया लिम्बूले आफ्नी साथी विभूतिका लागि स्विटर तयार पारेकी थिइन् । उनकी माइजूले हेरुँ हेरुँ लाग्यो भन्दै उक्त स्विटर आफूलाई दिनू भन्ने आग्रह गर्नुभयो । स्विटर बन्नुपूर्व नै फुपू र भाउजूले पनि त्यस्तै माग गरेकाले कसो गर्ने होला भनी सोच्न थालिन् ।

 सुरुमा दीर्घ ऊकार (ू) लागेका शब्दहरू : पूर्णमाया, पूर्व बिचमा दीर्घ ऊकार (ू) लागेका शब्दहरू : .....

4. आफ्नो पढाइका बारेमा छोटो अनुच्छेद तयार पार्नुहोस् र उक्त अनुच्छेदमा रहेका मूल र व्युत्पन्न शब्द रेखाङ्कन गर्नुहोस् ।

म साजीलाल माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा ९ मा अध्ययनरत छात्र हुँ । बिहान १०:०० बजे विद्यालय गएर .....

5. पाठको 'आज हरेक टोल टोल... पुऱ्याउन सक्छन्' भन्ने अनुच्छेदमा प्रयोग भएका पाँचओटा व्युत्पन्न शब्द टिप्नुहोस् ।

व्युत्पन्न शब्दहरू : सचेतना, अत्यावश्यक, घरेलु, सामाजिक, .....

6. दिइएको अनुच्छेदमा रहेका मूल र ब्युत्पन्न शब्द पहिचान गरी अलग अलग सूची बनाउनुहोस् :
आकृतिले प्रकृतिका विषयमा एउटा सुन्दर कविता रचना गरिन् । उनले त्यो कृति पढेर जय, विजय र सञ्जयलाई सुनाइन् । उनले आफ्नो देश छोडेर विदेश गएका दाजुलाई पनि आफ्नो कृतिको कृतित्वबारे सुनाइन् । उनलाई दाजुले तिमीमा राम्रो कवि बन्ने सम्भावना छ भने । दाजुले बहिनीलाई कविताका सिद्धान्तमा लेखेका सैद्धान्तिक कुरा र अरू कविले प्रयोग गरेका प्रयोगात्मक कुरा पनि हेर्दै गर्न सुझाए । उनको कविताका बारेमा विद्यालयका रवि गुरु, रवीन्द्र गुरु, कवि गुरु, कवीन्द्र गुरु, रक्षा गुरुमा र सुरक्षा गुरुमाले पनि निकै चर्चा परिचर्चा गरेको थाहा पाइन् ।

मूल शब्द- सुन्दर, जय, देश, दाजु, तिमी, बहिनी, सिद्धान्त, कुरा, अरू, रवि, गुरु, कवि, रक्षा, .....

7. पाठमा प्रयोग भएका बुईओटा तत्सम तद्भव र आगन्तुक शब्द टिपोट गर्नुहोस् ।

तत्सम - विद्यालय, शैक्षिक तद्भव - टोल, बाटो आगन्तुक- साइबर, .....

8. दिइएको अनुच्छेद पढी तत्सम तद्भव र आगन्तुक शब्द पहिचान गर्नुहोस् :
आदर्श, जीवन, भीम र प्रतीक्षा करिब आधा घण्टा हिँडेर अखबार किन्न पसल गए। त्यहाँ मानिसको भिड थियो। उनीहरूले अखबारमा प्रकाशित समाचारको शीर्षक मात्र हेर्दै गए। उनीहरूले नयाँ वर्षको अवसरमा इन्टरनेट जोड्न छुट दिइएको सूचना ध्यान दिएर पढे । उनीहरूले घर फर्कदा डेरीमा पसेर दुध, दही र पनिर किनेर ल्याए ।

तत्सम- आदर्श, जीवन, भीम, प्रतीक्षा, प्रकाशित, समाचार, शीर्षक तद्भव- मानिस, भिड, घर, दुध, दही आगन्तुक- .....

9. दिइएका शब्दको शब्दस्रोतबारे बुझ्नुहोस् :

तत्सम                तद्भव                  आगन्तुक मित्र                  .....

10. सम्मान पत्रमा के के कुरा समेटिंदा रहेछन्, भन्नुहोस् ।

- सम्मान पत्रमा निम्नानुसारका कुराहरू समेटिंदा रहेछन् - सम्मानित व्यक्तिको नाम • सम्मानित .....

11. सुनाइ पाठ ४ सुन्नुहोस् र दिइएका वाक्य ठिक भए ठिक र बेठिक भए बेठिक भन्नुहोस् :
(क) हुम्ला शिक्षक परिषद्ले सम्मान प्रदान गरेको छ ।
(ख) सम्मानित हुने व्यक्ति विद्यालयका प्रधानाध्यापक हुन् ।
(ग) विद्यालयको आर्थिक पक्षको उन्नयनमा हरिको उल्लेख्य भूमिका देखिन्छ ।
(घ) उक्त कार्यक्रम २०७८ असार १५ गते भएको हो ।

.....

12. दिइएको सन्दर्भ पढ्नुहोस् र तोकिएको कार्य गर्नुहोस् :

भावनाका घरमा दाजुको विवाह छ । आमाबुबा विवाहका लागि सामान किन्न बजार जानुभएको छ । घरमा उनकी फुपू आउनुभयो । भावनाले फुपूलाई नमस्कार गरिन् र भित्र आएर सोफामा बस्न आग्रह गरिन् । “हिडेर आउनुभएको, थाक्नुभयो होला । के लिन चाहनुहुन्छ ? चिया या पानी ?” फुपूले चिया खाने इच्छा व्यक्त गर्नुभयो । "आराम गर्दै गर्नुहोस् । म चिया बनाएर ल्याउँछु” भनी भान्सामा गएर चिया बनाइन् । फपलाई मिठो चिया खुवाइन् र सँगै बसेर हालखबर सोधिन् । एकैछिनमा आमाबुबा आउनुभयो । भावनाका बुबाले आफ्नी दिदीलाई ढोग्नुभयो र निम्तो स्वीकार गरेर समयमै आउनुभएकामा खुसी व्यक्त गर्नुभयो । तपाईंको घरमा कुनै अतिथिको आगमन हुँदा तपाई कसरी स्वागत र आतिथ्य प्रकट गर्नुहुन्छ, कक्षामा अभिनयसहित प्रस्तुत गर्नुहोस् ।

- मेरो घरमा कुनै अतिथिको आगमन हुँदा म अतिथिलाई निम्नानुसार आतिथ्यता प्रकट गर्छु : सर्वप्रथम .....

13. कुनै सूचना वा सन्देश पठाउँदा म्यासेन्जर र टेलिफोनको शैलीमा भिन्नता हुन्छ ।

म्यासेन्जरमा दोहोरो श्रव्यदृश्य र लेख्य आदिका माध्यमबाट सूचना वा सन्देशको आदानप्रदान हुन्छ .....

14. दिइएको श्रद्धाञ्जली एवम् समवेदना पत्रको नमुना पढ्नुहोस् र यस्तै ढाँचामा श्रद्धाञ्जली तथा समवेदना पत्र तयार गर्नुहोस् :

.....

15. दुई दुईओटा नामयोगी, क्रियायोगी र संयोजक पर्ने गरी 'समाज सेवा' शीर्षकमा एउटा अनुच्छेद तयार गर्नुहोस् ।

समाजसेवा : आर्थिक, मनोवैज्ञानिक, वौदिक रूपमा समाजको सेवा गर्नु ने समाज सेवा हो। स्वार्थ र .....

16. उदाहरणमा दिइए जस्तै नामयोगी, क्रियायोगी र संयोजक शब्द पाठबाट खोजेर लेख्नुहोस् :

.....

17. दिइएको अनुच्छेद पढ्नुहोस् र रातो रङ लगाइएका पद नामयोगी, क्रियायोगी र संयोजकमध्ये के हुन्, पहिचान गर्नुहोस् : -
तिमी भयाङ उक्लेर माथि जाऊ । भात खाई पढ्ने कोठामा जाऊ अनि बेन्चमाथि बस । तल फर्केर हेर । त्यहाँ कलम बेन्चतल खसेको छ । कलम टपक्क टिप र लेख्न थाल । जब तिमी त्यसले लेख्छौं तब तिमी खुसी हुने छौं । त्यो कलमले लेख्दा मसी लतपतिँदैन ।

.....

18. तपाइँलाई कस्तो प्राकृतिक वातावरण मन पर्छ, कक्षामा सुनाउनुहोस् ।

- मलाई प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपूर्ण भएको शान्त वातावरण मन पर्छ । वरिपरि फूल फूलेको बगैंचा .....

19. सुनाइ पाठ ३ सुन्नुहोस् र उपयुक्त विकल्पमा ठिक चिन्ह लगाई भन्नुहोस् ।
(क) निबन्धकारलाई केमा बस्न मन लागेको छ ?
(अ) मेच            (आ) टेबुल            (इ) सुकुल              (ई) खाट
(ख) मेचमा बस्ने व्यक्तिमा कुन कुरा हुन्छ ?
(अ) चञ्चलता                  (आ) प्राकृतिकता                  (इ) स्वाभाविकता                       (ई) परिवर्तनशीलता
(ग) मेचमा खुट्टा हल्लाएर बस्ने व्यक्तिलाई कस्तो व्यक्तिका रूपमा व्यङ्ग्य गरिएको छ ?
(अ) भलादमीका रूपमा         (आ) कविका रूपमा                 (इ) ऋषिमुनिका रूपमा                   (ई)स्वार्थीका रूपमा

(क)सुकुल (ख)चञ्चलता (ग)भलादमीका .....

20. दिइएको सन्दर्भ पढ्नुहोस् र तोकिएको कार्य गर्नुहोस् :
- मेरो नाम धनराज धामी हो । मेरो घर सुदूरपश्चिम प्रदेशको दार्चुला जिल्लामा पर्छ । मेरो घर भएको ठाउँ दार्चुलाको लेकम गाउँपालिका वडा नम्बर २ को धरमघर हो । म नौ कक्षामा पढ्छु । मेरो घरमा बुबा, आमा, दिदी, भाइ र म छौँ । मेरो आमाबुबाले खेती किसानी गर्नुहुन्छ । उहाँहरूले धान, गहुँ, कोदो, मकै फलाउनुहुन्छ । घरमा अन्न भित्र्याएको दिन आफूले गरेको मिहिनेतको फल देखेर होला उहाँहरू असाध्यै खुसी हुनुहुन्छ । घर वरिपरि करेसाबारी पनि छ । हाम्रो घरको करेसाबारीमा घरमा खानका लागि बसैभरि तरकारी उत्पादन गरिन्छ । करेसाबारीको काममा दिदी र मैले पनि सघाउँछौँ । मैले करेसाबारीको बिरुवा र तरकारीमा हप्तामा दुई दिन पानी लगाउने गर्छु। पानी लगाउने दिनमा चाहिँ म विद्यालयबाट आएर गृहकार्य सकेपछि एकछिन खेल्छु र बिरुवामा पानी लगाउँछु । बिरुवामा पानी हाल्दा पानी खान पाएर बिरुवा र तरकारी निक्कै खुसी भएका हुन् कि झैँ मलाई लाग्छ । यसरी आफ्नो पढाई सकेर घरमा आमाबुबाको काममा सघाउन पाउँदा ज्यादै खुसीको अनुभव हुन्छ । आफैँले सिँचाई गरेर उब्जाएको तरकारी खाँदाखेरि त मलाई साह्रै आनन्द पो आउँछ ।
घरमा कर्तव्यनिष्ठ भई कुनै काममा संलग्न भएको अनुभव कक्षामा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।

-मेरो नाम बजरङ्गी चौधरी हो । मेरो घर प्रदेश नं. १ को झापा जिल्लाको महाभारा भन्ने ठाउँमा पर्छ। म .....

21. ‘करेसाबारी' निबन्धको पाँचौं अनुच्छेदबाट चारओटा बुँदा टिपोट गरी सारांश लेख्नुहोस्।
- करेसाबारीमा खेती गर्न उपयुक्त हुने गरी मौसमका आधारमा तरकारीलाई हिउँदे, बसन्ते र बर्खे तरकारीका रूपमा पनि वर्गीकरण गरिन्छ । नेपालमा भदौदेखि असोजसम्म बिउ बेर्ना रोपेर कात्तिकदेखि माघसम्म उत्पादन लिन सकिने तरकारीलाई हिउँदे तरकारी भनिन्छ । यो समूहका तरकारी बालीको उत्पादन लिन चिसो मौसम र छोटो दिनको आवश्यकता पर्छ । पुसदेखि फागुनसम्म बिउ र बेर्ना रोपेर फागुनदेखि जेठसम्म उत्पादन लिन सकिने तरकारीलाई बसन्ते तरकारी भनिन्छ । वैशाखदेखि असारसम्म बिउ बेर्ना रोपी असारदेखि भाद्रसम्म उत्पादन लिन सकिने तरकारीलाई बर्खे तरकारी भनिन्छ । यो समूहका तरकारीमा लामो समयको वर्षा सहने गुण हुन्छ । यसो हुँदाहुँदै पनि हिजो आज बेमौसमी खेतीका कारण जुनसुकै मौसममा जुनसुकै तरकारीको खेती गर्ने चलन पनि चलेकै छ ।

बुँदाहरू: १. मौसमका आधारमा तरकारी बालीलाई तीन भागमा वर्गीकरण गर्नु, २. भदौं असोजमा रोपेर .....

22. 'फूलबारी' शीर्षकमा एउटा वर्णनात्मक अनुच्छेद तयार गर्नुहोस् ।

फूलबारी : फूलहरूको बारी नै फूलबारी हो। फूलबारीमा शुद्धताको प्रतीक मानिन्छ। फूल मानिसको .....

23. दिइएको सन्दर्भ पढ्नुहोस् र करेसाबारी निबन्धको दोस्रो र तेस्रो अनुच्छेदबाट शीर्ष वाक्य पहिचान गरी लेख्नुहोस् : -
सिलसिलाबद्ध रूपमा विचार वा भावलाई एकै प्रवाहमा व्यक्त गरी लेखिएको वाक्य समूहलाई अनुच्छेद भनिन्छ । वर्णनात्मक, आत्मपरक, व्याख्यात्मक, आख्यानात्मक जस्ता सबै प्राकृतिक अनुच्छेदमा विचारले वाक्य शृङ्खलालाई एकीकृत गरेको पाइन्छ । अनुच्छेद आकारले सानो ठूलो जस्तो भए पनि आफैमा पूर्ण हुन्छ । अनुच्छेद रचनामा आदि, मध्य र समापन भाग हुन्छ । अनुच्छेद लेखनको सुरुमा शीर्ष वा मुख्य वाक्य दिइएको हुन्छ । मध्यमा मुख्य वा शीर्ष वाक्यमा प्रस्तुत भएको विचारलाई पुष्टि गर्न सहयोगी वाक्य आएका हुन्छन् । यी वाक्य लेखकको दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्ने मुख्य वाक्यको क्षेत्रभन्दा बाहिर जाँदैनन् । समापन भागमा शीर्ष र मध्यमा भनिएका विचारको निष्कर्ष प्रस्तुत गरिन्छ । सामान्यतः अनुच्छेदमा यस्तै ढाँचालाई अपनाइएको हुन्छ । वर्णानात्मक अनुच्छेदमा विषयवस्तुको सूचना वा तथ्यलाई क्रमिक रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ । यसमा शीर्षक वा विषयवस्तुलाई नै मुख्य मानिन्छ ।

'करेसाबारी' निबन्धको दोस्रो अनुच्छेदको शीर्ष वाक्यः ‘करेसाबारीका लागि जमिनको रेखाङ्कन र .....

24. करेसाबारीमा मलखाद प्रयोग, सिँचाइ र गोडमेलका बारेमा पाठमा ब्यक्त विषयवस्तुप्रति आफ्ना धारणा ब्यक्त गर्नुहोस् ।

घर वरपर रहेको खाली जमिन करेसाबारी हो । यसको सदुपयोग गरेर खेती गर्नुलाई करेसाबारी खेती भनिन्छ .....

25. ब्याख्या गर्नुहोस् :
हरियो तरकारी फलेको दृश्यले घरको सौन्दर्य बृद्धि हुन्छ र वातावरण पनि स्वच्छ बन्न पाउँछ।

-प्रस्तुत गद्यांश कक्षा ९ को नेपाली विषय अन्तर्गत पर्ने 'करेसाबारी' भन्ने पाठबाट साभार .....

26. संवादमा प्रयोग भएका ग्लोबल वार्मिङ, नाइट्रिक एसिड जस्ता अङ्ग्रेजी भाषाबाट आएका अरू पाँचओटा शब्द टिप्नुहोस् ।

अङ्ग्रेजी भाषाबाट आएका शब्दहरू: ग्लोबल, इन्टरनेट, भिडियो, रेफ्रिजिनेटर, कार्वन .....

27. संवादमा प्रयोग भएका पर्यावरण हरितकण आदि जस्ता पर्यावरणसँग सम्बन्धित कुनै पाँचओटा प्राविधिक र पारिभाषिक शब्द पहिचान गरी कक्षामा सुनाउनुहोस् ।

पर्यावरणसँग सम्बन्धित प्राविधिक र पारिभाषिक शब्दहरू : जैविक, पारिस्थितिक, ओजन, हरितगृह .....

28. दिइएका पद पदावलीलाई अर्थ खुल्ने गरी वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् :
पारिस्थितिक प्रणाली, अम्लीय वर्षा, हरितगृह प्रभाव, ग्लोबल वार्मिङ

पारिस्थितिक प्रणाली : पारिस्थितिक प्रणाली पर्यावरणसँग सम्बन्धित कुरा हो । अम्लीय वर्षा : .....

29. संवादमा दिइएका शब्द र तिनका अर्थबिच जोडा मिलाउनुहोस् ।
शब्द                                        अर्थ
वायुमण्डल                          ओजन तह क्षयीकरण गर्ने एक किसिमको ग्याँस
ओजन तह                           लामो समयसम्म टिकाउ हुने विकास
अतिबृष्टि                              पृथ्वीको चारैतिर रहेको हावाको आवरण
पराबैजनी किरण                  पर्यावरणीय विविधता
क्लोरोफ्लोरो कार्बन             चाहिनेभन्दा बढी मात्रामा पानी पार्नु
नर्सरी                                 सूर्यका पराबैजनी किरणलाई छेकेर पृथ्वीसम्म आइपुग्न -
                                        नदिने वायुमण्डलको तह
                                         सूर्यको प्रकाशमा रहेको हानिकारक विकिरण
                                        बिरुवा हुर्काउने ठाउँ
 

शब्द                                  अर्थ वायुमण्डल                       .....

30. रेडियो तथा टेलिभिजन जस्ता विद्युतीय सञ्चार माध्यममा प्रसारित कृषि कार्यक्रम सुनेर वा हेरेर त्यसका विषयवस्तुबारे कक्षामा छलफल गर्नुहोस् ।

रुपन्देहीमा प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण कार्यक्रम रुपन्देहीमा प्रधानमन्त्री कृषि .....

31. व्यवसायमुखी कृषि शीर्षकमा निबन्ध तयार गर्नुहोस् ।

व्यवसायमुखी कृषि : व्यवसाय भनेको रोजगारी हो र माटोमा काम गरेर जीवन गुजारा गर्नु कृषि कर्म हो । .....

32. दिइएको अनुच्छेद पढी शब्दको सुरु, बिच र अन्तिममा हस्व उकार ( ु) लागेका शब्द पहिचान गर्नुहोस् :
मुकुन्दमणि घिउ बेच्न उदयपुर हिँडे। उनले बाटामा उसिनेको आलु र पिँडालुको खाजा खाए। त्यसै बेला बाटामा गोरु देखेर कुकुर भुक्दै थियो । त्यतिखेर कतैबाट मुनिकुमार टुप्लुक्क आइपुगे । उनले भने, “कुकुरको पुच्छर बाह्र वर्षसम्म ढुङ्ग्रामा राखे पनि बाङ्गाको बाङ्गै हुन्छ।” मुनिकुमारको बेसुरको कुरा मुकुन्दमणिले बुझ्नै सकेनन् ।

- शब्दको सुरुमा ह्रस्व उकार (ु) लागेका शब्दहरू : मुकुन्दमणि, कुकुर, भुक्दै, मुनिकुमार, टुप्लुक्क, .....

33. अरे, लौ, है, न, ओहो, बिचरा, कठै जस्ता शब्द प्रयोग गरी सडक दुर्घटना शीर्षकमा एउटा अनुच्छेद तयार गर्नुहोस् ।

- लौ त्यहाँ साइकललाई बसले हिर्काएछ । अरे किन अचेल सडकमा गाडीघोडा सावधानी साथ नकुदाएको होलान्, .....

34. निबन्धबाट खोजेर पाँचओटा निपात शब्द टिपोट गर्नुहोस् ।

- चाहिँ, नै, .....

35. दिइएको अनुच्छेद पढी निपात र विस्मयादिबोधक पद पहिचान गर्नुहोस् :
आहा ! कस्तो सफा मौसम । सधैँ यस्तै रहे त सबै जना निरोगी भइन्थ्यो, क्यारे । पुस महिना सम्झँदा पनि मलाई त अहिल्यै जाडो होला जस्तो पो लाग्छ ब्यारे । गर्मी मौसम पनि खै के राम्रो भन्नु र ? छ्या ! मलाई त गर्मीमा जताततै झिँगा भन्केको देख्दा नि दिक्क लाग्छ ।

निपात: त, क्यारे, पो, ब्यारे, र, नि, विस्मयादिबोधक : आहा ! छ्या .....

36. भोलिवादी सोचबाट कसरी मुक्त हुन सकिन्छ, आफ्ना विचार भन्नुहोस् ।

हामीले गर्ने प्रत्येक काम भोलिलाई पछाडि नसार्दा भोलिवादी सोचबाट मुक्त हुन सकिन्छ । .....

37. सुनाइ पाठ ६ (पर्यावरण सन्तुलन)सुन्नुहोस् र दिइएका प्रश्नको उत्तर भन्नुहोस् :

क) भोलिवादी प्रवृत्तिले मान्छेलाई कतातिर घचेटिरहेको छ ?

ख)'रात रहे अग्राख पलाउँछ' भन्नुको आशय के हो ?

ग) भोलिवादको अपवाद के हो ?

घ) पाठमा मान्छेको कस्तो मनोवृत्तिप्रति व्यङग्य गरिएको छ ?

क) भोलिवादी प्रवृत्तिले मान्छेलाई निष्क्रियतातिर घचेटिरहेको छ । ख)'रात रहे अग्राख पलाउँछ' .....

38. दिइएका सन्दर्भ पढ्नुहोस् र तोकिएको कार्य गर्नुहोस् :
आदित्य र उसका साथीका मनमा धेरै कुरा खेल्न थाल्छन् । उनीहरूमा पढाइ र खेलकुदमध्ये कुन ठुलो हो र हामीले कुन कुरामा ध्यान दिने भनेर बहस हुन्छ । आदर्शले पढाइलाई भन्दा खेलकुदलाई महत्त्व दिने भन्छन् । वविताले पढाइलाई महत्त्व दिने भन्छिन् । यसरी त्यहाँ भएका धेरै जनाको मत फरक फरक हुन्छ । लामो समयको छलफलपछि दुवै कुराको महत्त्वबोध गरी पठन संस्कृतिको विकासका लागि पठन संस्कृति क्लब गठन गर्ने निर्णय गर्छन् । स्वस्थ र सक्रिय जीवनका लागि खेलकुद आवश्यक हुने भएकाले खेलकुद क्लब गठन गर्नुपर्ने निष्कर्ष आदित्यले सुनाउँछन् ।

कक्षामा चार चार जनाको समूह बनाउनुहोस् र शिक्षकले दिएका शीर्षकमा समूहगत छलफलबाट आएको निष्कर्ष कक्षामा सुनाउनुहोस् ।
 

आरोग्यको समूह र आराध्याको समूहमा कक्षाकोठाको सरसफाइ र व्यक्तिगत सरसफाइ मध्ये कुन ठुलो भन्ने .....

39. 'खेलकुदको महत्त्व' शीर्षकमा दुईजना साथीका बिचमा गरिएको संवाद रचना गनुहोस् ।

भारवि र द्रस्टा साजीलाल माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा ९ मा अध्ययनरत छात्रा हुन् । पढाइका साथै .....

40. हामीले वातावरणीय सन्तुलन कायम गर्न कसरी सहयोग पुयाउन सक्छौं, उल्लेख गर्नुहोस् ।

वातावरणीय असन्तुलनको मुख्य कारण मानिसले गरेको विकास तथा आविष्कार नै हो । अनियन्त्रित .....

41. 'पर्यावरण सन्तुलन' संवादमा पर्यावरण संरक्षणबारे कस्तो विचार व्यक्त छ ?

मानवीय जीवनलाई प्रभाव पर्ने भौतिक र जैविक परिवेशलाई पर्यावरण भनिन्छ । पर्यावरणका विभिन्न .....

42. पाठको विषयवस्तु बोध गरी दिइएका शीर्षकमा एक एक अनुच्छेद लेख्नुहोस् :
(क) ग्लोबल वार्मिङ
(ख) उर्जाको स्रोत

(क)                                  ग्लोबल वार्मिङ  वायुमण्डलका नजिक रहेको .....

43. दिइएको अनुच्छेद पढ्नुहोस् र सोधिएका प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :
शे फोक्सुन्डो राष्ट्रिय निकुञ्ज डोल्पाका दुई हिउँ चितुवामा स्याटेलाइट जिपिएस कलर जडान गरिएको छ । राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागको नेतृत्व तथा राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष र विश्व वन्यजन्तु कोष नेपालको प्राविधिक एवम् आर्थिक सहयोगमा स्याटेलाइट जिपिएस कलर जडान गरिएको हो । डोल्पाको साल्दाङ ब्लकको निजाल गाउँनजिकको राप्का क्षेत्रमा ३७ केजी तौलको अन्दाजी सात वर्षको वयस्क भाले हिउँ चितुवाको घाँटीमा जिपिएस कलर जडान गरिएको छ । उक्त हिउँ चितुवाको नाम घाग्री घापी हिउल राखिएको छ । त्यस्तै साल्दाङ ब्लककै धोरामा ३८ कि.ग्रा. तौल भएको अन्दाजी ६ वर्षको वयस्क भाले हिउँ चितुवामा पनि कलर जडान गरी सो हिउँ चितुवालाई लागेन नाम दिइएको छ । हिउँ चितुवाहरूले बासस्थानमा गरेको विचरण पार गरेको दुरी, आनीबानी व्यवहारलगायतका विषयमा जिपिएस कलरले १८ महिनासम्मको तथ्याङ्क दिने त्यसबाट संरक्षणको रणनीति तथा योजना तर्जुमा गर्न सहयोग पुगने अपेषा गरिएको छ । स्याटेलाइट कलर जडान गरिएका घाङग्री घापी हिउल र लाङ्गेनबाट प्राप्त जिपिएस लोकेसनका आधारमा राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभाग, विश्व वन्यजन्तु कोष नेपाल र शे फोक्सुन्डो राष्ट्रिय निकुञ्जबाट हिउँ चितुवाहरूको अनुमान गरिएको छ ।

(क) उत्तर दिनुहोस् :
(अ) स्याटेलाइट जिपिएस कलर जडान गर्न कुन कुन निकायबाट आर्थिक सहयोग प्राप्त भएको छ ?
(आ) जिपिएस कलरले कति महिनासम्मको तथ्याङ्क दिन सक्छ ? 
(इ) हिउँ चितुवाको अनुगमन कुन कुन निकायले गरेका छन् ?
(ई) हिउँ चितुवाको संरक्षण किन आवश्यक देखिन्छ ?

(ख) भाषा संरक्षण पहिचान गर्नुहोस् :
(अ) अनुच्छेदबाट दुई दुईओटा मौलिक र आगन्तुक शब्द खोजेर लेख्नुहोस् ।
(आ) अनुच्छेदबाट एउटा समस्त शब्द पहिचान गरी टिपोट गर्नुहोस् ।
(इ) अनुच्छेदबाट एउटा द्वित्व शब्द पहिचान गरी लेख्नुहोस् । 
(ई) फरक फरक पञ्चम वर्ण प्रयोग भएका दुईओटा शब्द टिप्नुहोस् ।

(क)  (अ) राष्ट्रिय प्रकृति सुरक्षण कोष र विश्व वन्यजन्तु कोष नेपालको आर्थिक सहयोगमा .....

44. दिइएका भनाइका वाक्ता को को हुन्, पहिचान गर्नुहोस् : 
(क) पर्यावरण र पारिस्थितिक प्रणाली उस्तै हुन् र गुरु? 
(ख) मैले कतै गलत त बुझिनँ नि गुरु ?
(ग) दिगो विकासको कुरा त मलाई साह्रै मन पर्यो ।
(घ) हामी सबैले आफ्नो घरबाटै पर्यावरण संरक्षणको अभियान सुरु गर्नु जरुरी छ । 
   

(क) दीक्षा (ख) सुवर्ण (ग) श्रेया (घ) .....

45. दिइएको अनुच्छेद मौन पठन गरी सोधिएका प्रश्नको उत्तर लेख्नुहोस् :
नर्सरीमा साना तथा कलिला बिरुवाका लागि आवश्यक ताप व्यवस्थापनका लागि सिसा प्रयोग गरी हरितगृह बनाइएको हुन्छ । सूर्यबाट आएका किरण सजिलै निस्किन नसक्ने भएकाले हरितगृहभित्र बाहिरको तापक्रमभन्दा केही बढी न्यानोपन कायम रहन्छ । हाम्रो वायुमण्डलमा मुख्य रूपमा कार्बन डाइअक्साइडको मात्रा बढी हुँदा यसले सिसाको जस्तै गुण देखाउँछ र पृथ्वीको तापक्रम बढ्दै जान्छ । यसैलाई हरितगृह प्रभाव भनिन्छ । यसै कारणले पनि दिनानुदिन पृथ्वीको तापक्रम बढ्दै गइरहेको छ । यसलाई ग्लोबल वार्मिङ भनिन्छ रे ।
(क) हरितगृह कसरी निर्माण गरिन्छ ?
(ख) हरितगृहमा न्यानोपन कायम रहनुको कारण के हो ?
(ग) वायुमण्डलमा कार्बन डाइअक्साइडको मात्रा बढ्दा के हुन्छ ?
(घ) ग्लोबल वार्मिङ भन्नाले के बुझिन्छ ?

(क) आवश्यक ताप व्यवस्थापनका लागि सिसा प्रयोग गरी हरितगृह निर्माण गरिन्छ । (ख) सूर्यबाट आएका .....

46. दिइएका प्रश्नको उत्तर भन्नुहोस्:
(क) संवादमा उपस्थित पात्रको नाम उल्लेख गर्नुहोस् ।
(ख) संवादमा सबैभन्दा बढी पटक प्रश्न गर्ने विद्यार्थी को हो ?
(ग) संवादमा प्रयोग भएका कुनै दुईओटा प्रश्नात्मक वाक्य भन्नुहोस् । 

(क) संवादमा उपस्थित पात्रहरूको नाम : शिक्षक, दीक्षा, सुवर्ण, निशान्त, श्रेया, निहारिका    हुन्। .....

47. दिइएका वाक्यमा रातो रङ लगाइएका श्रुतिसमभिन्नार्थी शब्दको अर्थ लेख्नुहोस् :
(क) म शब्दकोश किन्न एक कोस पर जान्छु ।
(ख) भाग्यशाली साली नानी कविता प्रतियोगितामा सर्वोत्कृष्ट भइन् ।
(ग) म राम्रा कृति लेखेर कीर्ति पनि राख्छु ।
(घ) म यस जन्ममा यश राख्ने प्रयासमा तल्लीन छु ।

(क) कोश = ढुकुटी, अन्नपात वा धनमाल राख्ने भण्डार     कोस = जमिनको लम्बाइ नाप्दा दुई माइल लामो .....

48. दिइएको सन्दर्भ पढ्नुहोस् र तोकिएको कार्य गर्नुहोस् :
अञ्जलीका बुबाले आफ्नी छोरीलाई सही बाटामा हिँड्न अभिप्रेरित गर्दै भन्नुभयो 'आफ्नो लक्ष्यमा निरन्तर लाग्नुपर्छ । निरन्तर लागे एक न एक दिन सफलता प्राप्त हुन्छ भन्नेकुरा अरुणा लामाको जीवनीबाट प्रस्ट हुन्छ । 'यसपालि त मनै फाट्यो केले सिउने केले टाल्ने...' भन्ने अरुणा लामाको गीत निकै चर्चित छ । अम्बर गुरुङद्वारा रचित यस गीतमा सुमधुर स्वर भर्ने अरुणा लामाको जीवन दुःखैदुःखले भरिएको थियो । विवाह गरेको दश वर्ष नपुग्दै पतिवियोगबाट शोकमा डुबेकी उनलाई आर्थिक अभावले सताइरह्यो । जीवनमा जस्तोसुकै बज्रपात आइपरे पनि उनले आफ्नो गायन धर्मलाई कहिल्यै छाडिनन् । जतिसुकै दुःख र अभावका विचमा पनि उनले निरन्तर गीत गाइरहिन् । त्यसैले आज उनी सफल गायकका रूपमा अजर अमर बनिन् । त्यसैले तिमीमा पनि क्षमता छ निरन्तर लागिरहयौं : सफलता प्राप्त हुन्छ । जतिसुकै अप्ठ्यारो आइपरे पनि आफ्नो लक्ष्य छोड्नुहुँदैन । कसरी अभिप्रेरित गर्नुहुन्छ कक्षामा साथी साथी मिलेर भूमिका निवाह गरेर तपाई पनि आफ्ना साथी वा भाइबहिनीलाई आफ्नो लक्ष्य प्राप्तिका लागि लागिरहन देखाउनुहोस् ।

मैले आफ्ना साथी वा भाइबहिनीहरूलाई सम्झाउदै भने, “आफ्नो लक्ष्यमा निरन्तर लागिरहन पर्छ । .....

49. दिइएका सन्दर्भका आधारमा सत्यमोहन जोशीको योगदानको चर्चा गर्नुहोस् :

सत्यमोहन जोशी नेपाली प्रशासन, भाषा, साहित्य र संस्कृतिका वरेण्य व्यक्तितत्त्व हुन् .....

50. तपाईँको समुदायमा सामाजिक क्षेत्रमा उल्लेखनीय योगदान दिएका कुनै एक जना व्यक्तिको व्यक्तिवृत्त तयार गर्नुहोस् ।

बिरेन्द्र ठाकुर : बिरेन्द्र ठाकुर प्रदेश नं. १ मोरङ जिल्ला, बेलबारी नगरपालिका वडा नं. २ .....